پیشتر در وصف نمایش «بک تو بلک» نوشتم که درد افشاریان تنهایی و بی خانمانی انسان عصر حاضر است که هر بار به شیوه ای آن را فریاد زده است و اتفاقا ... دیدن ادامه ›› هر بار با کار جدیدش این درد را وسعت و عمق بخشیده است. در این کار افشاریان تنهایی را صرفا در تعاملات انسانی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جستجو نمی کند، بلکه یک گام جسورانه برداشته است و به مسئله شر (The Problem of Evil) پرداخته است. به نظر می رسد افشاریان در این کار تنهایی و بی خانمانی ما را عمیق تر دیده است و آن را با مسئله شر و نسبت آن با خدا دنبال کرده است. اگر در بک تو بلک هنوز با خدا حرف دارد، در این کار دیگر با خدا نیز حرفی ندارد و حتی به دعا هم باور ندارد؛ زیرا با مسئله شر مواجه شده است و وجود شُرور در جهان را با وجود خدائی مهربان و همه کار توان، در تناقض می بیند. از این رو است که معتقد است خدا تا حالا همیشه حرف زده است، پس سرنوشت و تقدیر ما را باید به اراده و توانائی خودمان و در نهایت به کائنات و طبیعت کور حواله کرد. در این کار شما پس از مواجهه با شر (جنگ و تجاوز)، وقتی بدنبال پاسخی برای کنار آمدن با آن هستید، دیگر نمی توانید به خدائی تکیه کنید که می توانست خانه و کاشانه امنی برای شما باشد؛ زیرا نمایش همان اول خیال شما را راحت می کند و به شما پاسخ می دهد که دور خدا را خط بکش و دنبال پاسخ دیگری باش. این امر طبیعتا لختی ما را آواره تر و بی خانمان تر خواهد کرد ولی افشاریان می خواهد ما را امیدوار کند که خودمان می توانیم در این خرابه دنبال معانی دیگری برای ادامه دادن باشیم. البته که این معنایابی و معناسازی در نسبت با خدا و شرور هم می تواند دنبال شود ولی کار صرفا به نفی مفهوم سنتی از خدا بسنده کرده است و دست ما را در ایجاد مفهوم پردازی های جدید بازگذاشته است...

این محوریت جهان انسانی یا انسان محوری در کارهای افشاریان قابل توجه است؛ گوئی درد افشاریان تک تک انسان های تکین و منفردی هستند که حق حیات و زندگی شاد و سالم را دارند، پس او به خودش این حق را می دهد که تمام مفاهیم را برای بهروزی این انسان به نقد بکشد یا به استخدام بگیرد؛ چرا که دردش انسان است در تمامیت خویش و برای این کار هر بار ما را با زندگی انضمامی و ملموس شخصی روبرو می کند که تا مغز استخوان درد بکشیم و این بار نیز سراغ زن، مادر و وطن رفته است. انتخابی شایسته در ساحت انسانی؛ بدین سبب که این زن بوده است که تا کنون بیشتر در معرض شرور واقع در جهان قرار گرفته است و همیشه تلاش کرده است آن را به امید فردائی بهتر با خود «حمل» کند.

فارغ از اینکه توقع بیشتری از نحوه اجرای کار داشتم و در مواردی حرف های کلیشه ای اذیتم می کرد، نحوه پرداختن به این موضوع برایم قابل قبول بود.

در هم تنیدگی «من» و «دیگری»!

درهم تنیدگی «من» و «دیگری» در دو سطح عقلانی و احساسی قابل ردیابی است. در سطح عقلانی من (I) یا خویش (Self) بدون ... دیدن ادامه ›› تصور دیگری (Other) منطقاً امکان‎‌پذیر نیست. تا دیگری نباشد من موجودیت پیدا نخواهد کرد و من در مقابل دیگری قابل تعریف خواهد بود. من آن چیزی است که دیگری نیست؛ دیگری نفیِ من است و من نفیِ دیگری. من زمانی من می‌شود که یک دیگریِ انسانی منطقا قابل تصور باشد. به بیان هگلی «بودن متضمنِ در ارتباط‌ بودن است». از این سطح که بگذریم در سطح احساسی نیز من با دیگری‌ها در هم تنیده است؛ دیگری‌ها در من حضور دارند و در من زندگی می‌کنند؛ من حضور دیگران را در خود احساس می‌کنم و نمی‌توانم نسبت به آنها بی‌تفاوت باشم، حال هرچند فریاد بزنم که من فائزه یوسفی هستم و دارم فقط یک تئاتر اجرا می کنم. هر جا یک منی در خطر است یا روایتی از یک من را می‌شنویم با آن من هم‌ذات‌پنداری می‌کنیم و تخیل اخلاقی ما به میدان می‌آید و با خود واگویه می‌کنیم که آن من یا دیگری می‌توانست منِ من باشد. از همین رو است که در پایان تئاتر با فائزه که می‌دانیم صرفا یک تئاتر اجرا می کند همراه می‌شویم.

فائزه یوسفی آمده است تا بگوید در «من» هزار «دیگری» است که فریاد می زند...

اگرچه این ایده می توانست بهتر از این اجرا شود ولی تلاش و هنر بانو فائزه یوسفی قابل تحسین است.

برقرار باشید.

آگاهی، آزادی است و از آنجایی که آدمی موجودی آگاه است، به نسبت آگاهی خویش، آزاد است. آزادی و اختیار آدمی بر آگاهی استوار است. درغیر این صورت، انتخاب های آدمی چیزی جز توهمِ انتخاب نیست؛ آدمی بدون انتخاب‌های آزادنه، حیوانی بیش نیست؛ اسبی است انباری! آگاهی دامنه امکانات ما برای انتخاب آزادانه را بسط می‌دهد و به ما مدد می‌رساند با درنظر گرفتن جوانب بیشتری دست به انتخاب بزنیم. به دوش کشیدن بار این آگاهی کار ساده‌ای نیست. این آگاهی، متضمن انتخاب‌هایی است مسئولانه، متضمن فراهم کردن بستر جدیدی برای زیست انسانی است. زیستی که قرار نیست روزمره باشد و باید از نو بنا شود. این زیست جدید چون بیرون از ساختار موجود است، سرگشتگی و اضطراب دارد، تا جایی که زیست حیوانی و امرار معاشت را نیز با مشکل جدی مواجه خواهد کرد. با این وصف این زندگی جدید ارزشمند است چون از آنِ ما و برای ما است. فردیت و شخصیت خویش را در آن دنبال می‌کنیم و در یک کلام احساس بودن می‌کنیم. این فردیت‌ها و انتخابب‌های اصیل برای ساختار قابل تحمل نیست، از این رو ساختار با آگاهی‌های کاذب به دنبال تثبیت وضع موجود است؛ وضعی که در آن همه چیز خوب جلوه داده می‌شود و هرگونه جهان دیگر یا زیست متفاوتِ مطلوب نفی می‌شود.

سپاس از شما که ضرورت آگاهی، آزادی و زیستنی اصیل را به ما یادآور شدید.

تلاش‎هایتان پایدار

تاکسیدرمی نمایش شریفی است که از منظری دیگر سلاخی شدن را به نمایش می‌گذارد؛ فاعل این سلاخی کردن باز هم انسان است؛ انسانی که سیطره‌اش بر طبیعت ... دیدن ادامه ›› تمامی ندارد و هرچه بود و هست را قربانی خودخواهی خویش کرده است. تاکسیدرمی نمایشی است درباب حقوق انسان و حیوان؛ هم‌هنگام سرنوشت تراژیک انسان و حیوان را به نمایش گذاشته است. در میدان جنگ کسی پیروز نیست؛ مادامی که جنگی در کار باشد ما از دست رفته‌ایم، فرقی نمی‌کند این جنگ و آشوب در درون ما باشد یا در بیرون، با انسان باشد یا با هر موجود زنده دیگری... تاکسیدرمی پیام آور صلح است.

در نمایش دیروز اتفاق عجیبی افتاد؛ با تماشاگری روبه‌رو بودیم که طبق تعریف ما و روانشناسی عامیانه، بهنجار نبود و خنده‌هایش تعادلی که ما انتظار داریم را برهم زده بود. جنگی هر چند کوچک در گرفت و سوهان روح شد؛ تصور کنید جنگی در میانه جنگ؛ واقعیتی در دل نمایش! حتی خودم نیز آشفته و کلافه بودم. اما در این میانه یک زن پیام آور صلح بود؛ کبوتر سفید صلحی بود بر بام این ویرانه جنگ زده. بی‌هیچ دخالتی از طرف مسئولان سالن و بی‌هیچ وظیفه‌ای با روحیه‌ای مادرانه و مراقبتی بی‌بدیل و با ابزار گفت‌وگو و ناز و نوازش، آرامش و صلح را به فرد و سالن برگرداند. به نظرم تنها مخاطب اصیل نمایش دیروز ایشان بود. بانوی محترم، دیروز درس بزرگی به من دادید. شما را نمی‌شناسم، امیدورام هر جا هستید تندرست و بهروز باشید.

در نهایت به گروه خداقوت میگم و تنها خواهشم این است که سطح این کار شریف را با بیان شوخی‌های مبتذل برای خنداندن مخاطب پایین نیاورید.

تلاش‎هایتان پایدار

ریشه واژه لوژی (logy) که بر سر علوم مختلف مانند زیست شناسی (Biology)، جامعه شناسی (Sociology)، روان شناسی (Psychology) و ... می‌آید از واژه لوگوس ... دیدن ادامه ›› (λοδος) یونانی است. لوگوس در یونانی معانی مختلفی دارد؛ از جمله این معانی می‌توان به نطق، گفتار، عقل و شناخت اشاره کرد. کریم‌لوژی از یک سو به شناخت کریم در مقامی معرفت‌شناختی مانند سایر علوم اشاره دارد؛ یعنی به دنبال شناساندن کریم به ما است و از دیگر سو در این شناسایی کریمی را به ما معرفی می کند که نماینده نطق و گفتار و فریادِ عقل است با زبانی آیرونیک! در کریم‌لوژی، کریم شناسانده می‌شود، کریمی که خود گفتار و فریاد و در عین حال نماد عقلی است که دستش به جایی نمی‌رسد و از این رو ره طعن‌پردازی و طنازی را پیش گرفته است تا مرهمی باشد بر تمام ناکامی‌های فردی و جمعی‌مان.

کریم‌لوژی فهم دقیقی از کمدی دارد، کمدی را چون مکانسیمی دفاعی در پس فضایی تراژیک خلق کرده است تا هم‌هنگام هم نحوه بودنمان را به رخمان بکشد و هم همین‌ نحوه بودن‌مان را قابل تحمل کند‌. دیالکتیک امر واقع و خیال، زندگی و مرگ، روشنایی و تاریکی، اشک و لبخند، جدیت و تمسخر اگر جز برای زندگی و خودِ زندگی نیست، پس چیست؟! کریم‌لوژی یک زندگی است در قاب و ابعاد خودش. این زندگی را باید زیست.

بک تو بلک داستان بی خانمانی ما است؛ داستانی که افشاریان همیشه آن را هوار کرده بر سرمان. منتهی در این کار تنهایی و بی خانمانی، حیثیت اجتماعیِ ... دیدن ادامه ›› شریفی پیدا کرده است. همه ما غرقِ در تاریکی تنهایی خویشیم؛ شنونده ای نیست، اگر هم باشد فهم درستی از ما ندارد، پس همان بهتر که خموش باشیم و در تنهایی خویش بلولیم. بزرگترین درد آدمی این است که جایی باشد که احساس «در خانه بودن» نکند؛ در خانه بودن بر امید، اعتماد، امنیت و سرمایه اجتماعی استوار است که افشاریان فقدان آن را نه در بعد فردی که در بعد اجتماعی نیز دنبال کرده است. به نحوی که علی در زندان بی خانمان است و حیدر بیرون از زندان؛ گویی حصار وسعت پیدا کرده است و حتی با برداشتن حصار زندان نیز، حصار ساختار و اجتماع ما را احاطه کرده است که یادآور «حصار در حصار» است. افشاریان می خواهد بگوید که ما بی خانمانیم (Homeless) حتی اگر بی خانه (Houseless) نباشیم. می توان بی خانه بود، می توان سخت زندگی کرد ولی احساس درخانه بودن کرد و امید داشت به آینده و ادامه دادن. بماند که بی خانه بودن در احساس بی خانمانی بی تاثیر نیست و چه بد وضعیتی است دچار هر دو بودن آن گونه که علی داستان دچار هر دو است. تلاش علی برای رفع این بی خانمانی ستودنی است. علی خوب فهم کرده است که فهم در خانه بودن از طریق دیگری و شنیدن و شنیده شدن حاصل می شود، اما صد حیف که این تلاش، خشت بر آب زدن است و ستون و سیمانِ ساختار زورش به علیِ عاشقِ تنهایِ اهل گفت و گو و مدارا می چربد...

خداقوت به سجاد افشاریان که در کارهایش آدمی فی نفسه غایت است و دردش دردِ انسان تنها و بی خانمانِ عصر حاضر است...

نشخوار چه اسم با مسمایی است برای این نمایش! هر آنچه که تاکنون در تئاتر زیسته و دیده بودیم را برای لحظاتی نشخوار کردیم. شما گروه جوان و دوستداشتنی ... دیدن ادامه ›› کارتان را درست انجام دادید و به ما و خودتان فرصت این نشخوار را دادید.

در کارتان مخاطب محکوم شد به آدمی غیراصیل که گرفتار تکرار و ملال زندگی است که تئاتر اصیل می خواهد به او کمک کند تا لحظاتی لازمان و لامکان شود، غافل از اینکه تئاتر نیز خودش گرفتار همین عدم اصالت است و تکرار است و ملال؛ تا جایی که حتی نمایش اصیل شما هم دل در گروی نظر همین مخاطب نسبتاً غیر اصیل دارد!

البته این نظر هم خودش نشخواری بیش نیست که زاییده زیستن در نشخوار شما است!

خداقوت به شما گرامیان.

یاماها نمایشی است برای زنان این مرز و بوم؛ ایران هایی در ایران!

آقای تاراج برای بیان درد و رنج تاریخی- جغرافیای زنان، شعار نداده و بیانیه انتزاعی صادر نکرده است، بکله تنها یک زندگی را در تئاتر به صورت انضمامی به نمایش گذاشته است! دیدن همین یک زندگی کافی است برای سوختن تا مغز استخوان!

خداقوات جناب تاراج عزیز؛ اولین کاری بود که از شما دیدم. در عین سادگی، بسی عمیق بود!

است تعیّن است و نفی نیستی؛ من هستم پس دیگری را نفی و نیست می کنم!

مدرسه نماد یا بهتر بگویم خودِ جامعه ای است که در آن زیست می کنیم و اساساً ... دیدن ادامه ›› یکی از رسالت های مدرسه همین بازتولید اجتماعیِ در خدمت قدرت است. در تبارشناسی فوکویی مدرسه محل انقیاد و به نظم کشیدن است و به زبان ساده تر محلی برای بهنجارکردن انسان ها بر طبق استانداردهای گفتمان قدرت است. این دقیقه با تبارشناسیِ شکل گیری اولین مدارس موجود که رسالتشان بهنجارکردن کودکان بزهکار بوده است قابل پی جویی است. این انقیاد در تک تک مؤلفه های موجود در مدارس سنتی مشهود است؛ از یونیفرم گرفته تا نحوه نشستن دانش آموزان سر کلاس و خداوندگارِ تاریک و روشن کلاس بودن معلم و کتاب درسی تعین بخش! گفتمان قدرت اساساً به دنبال پرورش دادن انسان هایی مطیع و غیرخلاق برای اهداف خویش است که این بازتولید اجتماعی توسط اندیشمندان مکتب فرانکفوت مورد نقد واقع شده است. در اینجا نقش معلم به عنوان روشنفکر در ساختار برجسته می شود؛ معلمی که قرار است پیام آور گفت و گو باشد و اقتدار صوری موجود را در هم فرو شکند. اما این معلم در نمایش غایب است؛ معلم همان معلم سنتی و دگمی است که خودش ابزار دست ساختار است. در چنین شرایطی که امکان گفت و گو سلب شده است، دو قطبی «خود- دیگری» هگلی یا «مرکز- پیرامون» دریدایی برساخته می شود. راه برون رفت از این بن بست به رسمیت شناختن دیگری است. دیگری ای که در نمایش به خوبی نادیده گرفته میشود؛ یکجا دیگری دختری رشتی است و در جای دیگر دانش آموزی که متفاوت فکر می کند و مربی آن را برنمی تابد و با برچسب زدن به دنبال به انقیاد کشاندن آن است.

به زبان هگلی این دیگری چنانچه به رسمیت شناخته نشود سر به عصیان خواهد گذاشت و برای به رسمیت شناخته شدن تن به نزاع و جدال خواهد داد. این نزاع و جدال در سطحی بالاتر می تواند با گفت و گوی عقلانی رفع شود ولی مدرسه و جامعه ای که ناپخته و کودک است زبان گفت و گو را بلد نیست و برای به رسمیت شناخته شدن جز نزاع راهی دیگر را در پیش نمی گیرد و چه بسا که تأیید و جلب توجهی را که می خواهد دریافت می کند.

به نظرم این نمایش به زیبایی و سادگی این عدم توجه به دیگری و نفی آن در ساختاری تمامیت خواه را به تصویر کشیده بود و به ما یادآور می شد که تنها راه ما برای برون رفت از این بحران، توجه به دیگری های فکری، فرهنگی، قومی و ... اطرافمان با ابزار گفت و گو است.


ژرفانه ترین درودها به همه عوامل گرامی نمایش «است»!