‍ پولشو که ندادی آقای فو؟
به بهانه اجرای نمایش «حساب پرداخت نمیشه» داریو فو

داریو فو، 13 اکتبر 2016 ، یعنی روزی که باب دیلن به عنوان برنده نوبل ادبیات معرفی شد، درگذشت. فو که خود در سال 1997 موفق به دریافت جایزه نوبل شده بود با همان انتقاد هایی روبرو شد که امروز شاعر امریکایی با آن مواجه است. واکنش ها به نوبل گرفتن فو تا حدی بود که حتی فردیناندو تاویانی به صراحت گفت: «نوبل گرفتن داریو فو مث یه فحش می مونه! شاید اون دلقک خوبی باشه، یا یه تردست مدرن؛ اما این چه ربطی به ادبیات داره؟». اما تاویانی هرگز نیندیشید که نوبل گرفتن شخصیت هایی چون پاسترناک، سارتر، نرودا، فو و ... پیش از هر چیز ادای دینی است به ادبیات متعهد و نیز فرصتی است برای آکادمی سلطنتی تا گاهی از چارچوب ساختار رسمی هنر و ادبیات حاکم بر جهان خارج شود و با ارج نهادن به اندیشه اعتراضی رسالت آرمان خواهانه اش را باز یابد. فو یک ماه پیش از مرگش، وقتی شنید که دولت ترکیه اجرای نمایشنامه هایش را به همراه اجرای آثار شکسپیر، چخوف و برشت ممنوع اعلام کرده است، از آن به عنوان نوبلی دیگر در کارنامه حرفه ای خود یاد کرد و نشان داد که چگونه هنر و ادبیات، و بویژه تئاتر که اجتماعی ترین آن است می تواند صدای عریان یک جامعه باشد.
داریو فو بدون شک سرشناس ترین چهره تئاتر سیاسی در اروپای نیمه دوم سده ی بیستم است. پس از اعتراضات سیاسی دهه 1960 میلادی و سرخوردگی ناشی از ... دیدن ادامه ›› اتفاقات می 68، جریان چپ ایتالیا تنها سنت فکری چپ بود که در میان کشور های غرب اروپا هم چنان اکتیویست باقی ماند و به همین سبب بارها انگ خوش بینی و کلبی مسلکی به آن زده شد. حال اگر این خوش بینی سیاسی را با فارس و باقیمانده کمدی دل آرته در هم آمیزیم، نتیجه اش چیزی جز آثار درخشان داریو فو نمی تواند باشد. انگار فو کلام متعهدانه برشت را در دهان مایاکوفسکی می گذارد، به مضحکه اش می کشد، دست و پایی کاریکاتور گونه به آن می بخشد و به اجرا در می آورد. دلبستگی فو به اندیشه های گرامشی و نیز آشنایی اش با افکار ماریو ترونتی که آن زمان در ایتالیا شهرتی به اندازه آلتوسر در فرانسه داشت موجب شد تا گاه به زبان مردم کوچه و بازار و گاه با لحنی ایدئولوژیک و نیز با استفاده از کد های آوایی، حرکتی و اشارتی به نقد هژمونی سیاسی و فرهنگی زمانه اش بپردازد؛ چرا که به پیروی از گرامشی، برای فو مسئله ی زبان، نمودی از کنش سیاسی بود.
اجرای «حساب پرداخت نمیشه» به کارگردانی هادی عامل و با یک گروه حرفه ای و کارآزموده فرصت مناسبی است تا ساعتی به لذت و تأمل در تماشاخانه استاد ناظرزاده کرمانی بنشینیم و نمایشی تأثیر گذار تماشا کنیم.