سلام به همه دوستان

نیم نگاهی به تاریخچه و وجه تسمیه استان سمنان

درباره وجه تسمیه نام سمنان که به این منطقه اطلاق می شود عقاید و نظریات متفاوتی رایج و معمول است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
در گذشته های دور در محل آتشکده بزرگ هریس در کومش (سمنان) شهری عظیم با بت خانه ای بزرگ با ساختمانی رفیع و با شکوه وجود داشته است. به همین علت احتمال می رود که مردم این سرزمین قبل از ظهور زرتش، دارای مذهب «سمتی» یا «سمینه» بوده اند و بت خانه بزرگ آنان در محل سمنان فعلی واقع بوده است. برخی دیگر بر این باورند که سمنان در اصل «سکنان» منسوب به طوایف سکه ها می باشد و الف و نون آن نشانه نسبت و مکان است که در واژه های گیلان و غیره مشاهده می شود.
عده ای دیگر از اهالی سمنان عقیده دارند که نام قدیم سمنان (سیم لام) بوده که بنای آن به دست دو نفر از فرزندان نوح پیغمبر به نام های (سیم ... دیدن ادامه ›› النبی) و (لام النبی) انجام گرفته که مقبره آنان در کوه های شمال خاوری سمنان در محلی موسوم به پیغمبران واقع است. بر این اساس کلمه (سیم لام) در اثر کثرت استعمال به مرور زمان به سمنان تبدیل شده است.
برخی نیز افسانه بنای اولیه را به دو هزار سال قبل از میلاد مسیح به دستور تهمورث دیوبند نسبت داده اند. در آن زمان شهر را به سمینا نام گذاری نموده اند که به مرور زمان به سمنان تغییر یافته است.
روایت دیگر حاکی از این است که نام قدیم سمنان در زبان محلی «سه مه نان» بوده و منظور ساکنان آن این بوده است که محصولات کشاورزی این منطقه نان و آذوقه اهالی را بیش از سه ماه تأمین نمی کند. بعدها به مرور زمان «سه مه نان» به سمنان تغییر یافته است. به هر حال آن چنان که از منابع و کتب تاریخی استنباط می شود سمنان یکی از مناطق کهن و قدیمی ایران است که در درازای تاریخ، فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته است.
استان سمنان در دوران باستان، بخشی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) از تقسیمات شانزده گانه اوستایی بود. برخی از دانشمندان این ایالت را گیلان فعلی می دانند، ولی قدر مسلم این که ورن یا ورنه متشکل از صفحات جنوبی البرز، شمال سمنان، دامغان، خوار، دماوند، فیروزکوهف شهمیرزاد، لاسگرد، ده نمک و آهوان، قوشه، ویمه و نقاط کوهستانی مازندران بوده است.
این منطقه در تمام دوره حکومت مادها و هخامنشیان، کومیسنه یا کومیشان (قومس بعد از اسلام) جزو ایالت بزرگ پارت یا پرتو به شمار می رفت. به همین علت برخی از مورخانف زمانی این شهر را جزو مادها و گاهی جزو پارت ها به حساب می آورند. این ایالت در زمان ساسانیان به پشتخوارگر تغییر نام داده، شامل همان شهرهایی بود که در ایالت ورن وجود داشتند. حد غربی این ایالت، خوار (گرمسار فعلی)، حد شرقی آن شاهرود و حد شمالی آن، کوهستان های جنوبی طبرستان بود.
سلوکیان بزرگ ترین عامل یونانی کردن مشرق بودند و به همین جهت برای ادامه فرمان روایی خود نظر مساعد مردم را لازم داشتند و برای این کار تقریباً شصت شهر در مشرق و ایالت پارت بنا کردند.
یکی از این شهرها آپاما یا لاسگرد فعلی است که در 34 کیلومتری سمنان واقع شده و دیگری شهر هکتا پلیس (صد دروازه) است که عده ای آن را دامغان می دانند. اشکانیان ایالات ایران را به هیجده بخش وسیع تقسیم کردند که یکی از ایالت های مهم آن کمیسن قومیس یا قومس در نواحی سمنان و دامغان کنونی بود.
در آغاز قرن هفتم میلادی تضادهای داخلی در زندگی سیاسی- اجتماعی ایران بیشتر شد و مبارزه ای که به خاطر قدرت و حکومت میان گروه های گوناگون در گرفت، به تضعیف ایران انجامید.
در همین زمان یزدگرد سوم، آخرین پادشاه سلسله ساسانی، سرگرم مبارزه با مهاجمان عرب بود که به تازگی به ایران تاخته بودند. این مبارزه که تا سال 651 میلادی ادامه داشت، با فتح کامل ایران به دست اعراب خاتمه پذیرفت. اعراب، نخست شهر بزرگ و آباد ری را تسخیر کردند، سپس به شمال شرقی رفته و به سرزمین کومش (شهرهای سمنان، دامغان، بسطام) رسیدند و آن را تسخیر کردند.
سمنان در دوره های بعد از اسلام جزو سرزمین تاریخی قومس (کومش) به شمار می آمد. سمنان طی تاریخ دو هزار ساله خود شاهد فراز و نشیب ها، جنگ ها، شکست ها و پیروزی های بی شمار بوده است. در دوره های بعدی نیز منطقه سمنان مورد توجه خاص حکومت های مرکزی قرار گرفت و منازعات متعددی بر سر این منطقه بین قدرتمندان در گرفت.
در دوران حکومت امویان و عباسیان به ویژه پس از قتل ابومسلم خراسانی به دست منصور دوانیقی، شورش و بلوا سراسر ایران را در بر گرفت و نهضت های بی شماری به وقوع پیوست که از مهم ترین آنها قیام سنباد زردشتی بود.
در اندک زمانی، زرتشتیان طبرستان و نواحی شمالی قومس یعنی سنگر (مهدی شهر)، شهمیرزاد و فولاد محله، به دور رهبر این نهضت جمع شدند و قومس و ری را به تصرف در آوردند، ولی در ساوه شکست خوردند و سنباد به قومس گریخت و پس از ضبط خزاین ابومسلم، رو به طبرستان نهاد. وی پس از مدتی در دره های سنگسر و شهمیرزاد به قتل رسید.
ایالت کومش (قومس) از کانون های مهم اسماعیلیان در قرن های ششم و هفتم هجری بود. به طوری که در این ایالت 150 قلعه دراختیار این فرقه بود که هر مجموعه از آنها را یک کدخدا و هر قلعه مجزای آن را یک محتشم که به منزله فرماندار کل یا حاکم بزرگ بود زیر نظر داشت.
سمنان در دوران مغول، همچون سایر نقاط ایران از حمله و کشت و کشتار این قوم در امان نماند و متحمل خسارات جانبی و مالی بسیار شد. این کشت و کشتار، در زمان تیمور لنگ نیز که از سال 783 هجری حمله به ایران را شروع کرد، ادامه یافت.
پس از ظهور و استقرار حکومت صفویان، شاه اسماعیل صفوی به سرکوب گردن کشان ولایت ها پرداخت. از جمله، حاکم قلعه فیروزکوه را دستگیر کرد و به این ترتیب، ولایت فیروزکوه و خوار، سمنان و سنگسر به تصرف صفویان درآمد.
کریم خان زند با عنوان وکیل الرعایا مدت 29 سال درایران سلطنت کرد، ولی در این مدت شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، را در اختیار بزرگان خانواده قاجار قرار داد. بعد از مرگ خان زند، آغا محمد خان شیراز را ترک کرد و به طرف کومش و دامغان رفت و با گردآوردن عده ای از افراد قبیله خود، سرانجام توانست به ولایت کومش (سمنان، دامغان و بسطام) و ولایت جنوبی دریای خزر دست یابد.
پس از آغا محمد خان، برادرزاده وی به نام فتحعلی شاه قاجار بر اریکه سلطنت تکیه زد و از همان ابتدای سلطنت، خطه قومس را که زادگاهش بود مورد توجه قرار داد و ذوالفقار را به عنوان حاکم سمنان برگزید.
نام جغرافیایی قومس تا اواخر دوران قاجاریه بر سر زبان ها بود، لیکن در دوران حکومت پهلوی اول، سمنان در شمار شهرهای استان دوم، یعنی مازندران درآمد. این منطقه هم اکنون به عنوان یکی از امن ترین و آبادترین مناطق ایران به صورت استانی در آمده است که شهرستانها، شهرها و روستاهای جذاب و دیدنی زیادی را در بر می گیرد.