مرگ آزاد، زندگی در اسارت
دیالکتیک اندیشه
نوشتاری برای اجرای ژزف
وقتی آزاد اندیشی در برابر استبداد به زانو در می آید آیا راهی برای نجات هست؟
این اجرا به خوبی نشان‌دهندهٔ تنش‌های عمیق میان هنر و سیاست در دوران استالین است. در اینجا می‌توان به چند نکته کلیدی اشاره کرد:
۱. زمینه تاریخی
دوران استالین: این دوره با سرکوب‌های سیاسی، سانسور شدید و ایجاد یک فرهنگ دولتی مشخص می‌شود. نویسندگان و هنرمندان تحت فشار بودند تا آثارشان مطابق با ایدئولوژی حزب ... دیدن ادامه ›› کمونیست باشد.

۲. مأموریت بولگاکف
نوشتن نمایشنامه: بولگاکف به عنوان نویسنده‌ای مستقل، تحت فشار قرار می‌گیرد تا نمایشنامه‌ای دربارهٔ سال‌های جوانی استالین بنویسد. این مأموریت نه تنها چالش‌های هنری، بلکه چالش‌های اخلاقی و سیاسی را نیز برای او به همراه دارد.

۳. مواجهه هنر و سیاست
تنش بین خلاقیت و کنترل: بولگاکف به عنوان یک هنرمند، در تلاش است تا صدای خود را حفظ کند، در حالی که باید به دستورات سیاسی پاسخ دهد. این تقابل می‌تواند به بحران هویت و خلاقیت او منجر شود.

۴. شخصیت‌ها
بولگاکف و استالین: بولگاکف به عنوان یک نویسنده، تمایل دارد تا حقیقت را در آثارش بازتاب دهد، در حالی که استالین به دنبال کنترل روایت‌ها و تصویر خود است. این دو شخصیت نمایندهٔ دو دنیای متضاد هستند.
۵. موضوعات کلیدی
انسان و اهریمن: این موضوع به خوبی در آثار بولگاکف دیده می‌شود، جایی که او به بررسی طبیعت انسان، فساد و قدرت می‌پردازد. در این داستان، استالین به عنوان نماد اهریمن و بولگاکف به عنوان نمایندهٔ انسانیت و حقیقت قرار می‌گیرد.

حالا:
داستان همکاری بولگاکف و استالین آیا یک روایت تاریخی است؟
تاریخی یا غیر تاریخی این اجرا به بررسی عمیق‌تر روابط پیچیدهٔ بین هنر و قدرت، و چالش‌های اخلاقی که هنرمندان در مواجهه با نظام‌های استبدادی با آن روبرو هستند، می‌پردازد. این داستان می‌تواند به عنوان یک مطالعهٔ عمیق در مورد آزادی خلاقیت و محدودیت‌های سیاسی در نظر گرفته شود.
آیا سارا دارو فروش در اجرای این اثر موفق بوده است
ابتدا ذکر کنم که این نوع از نمایشنامه ها در ذات خود و اجرا به علت رشد مفاهیم در صحنه ممکن است تا حدی خسته کننده باشد. این یک ویژگی است نه ضعف

اجرای یک تئاتر سیاسی ویژگی‌ها و عناصر خاصی دارد که آن را از سایر انواع تئاتر متمایز می‌کند. در زیر به برخی از این ویژگی‌ها اشاره می‌شود:

۱. موضوعات اجتماعی و سیاسی
نقد اجتماعی: تئاتر سیاسی معمولاً به نقد و بررسی مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌پردازد و داروفروش با انتخاب درست نمایشنامه در فضایی که امثال اشکان درویشی با اجراها سطح پایین فضا را سخیف کرده اند داروفروش جسورانه از آزادی حرف می زند
طرح مسائل معاصر: موضوعاتی مانند جنگ، فساد، نابرابری، حقوق بشر و آزادی بیان در این نوع تئاتر مورد بررسی قرار می‌گیرند.

۲. شخصیت‌های نمادین
شخصیت‌های واقعی: ممکن است شخصیت‌های تاریخی یا سیاسی واقعی در داستان گنجانده شوند.
نمادین بودن شخصیت‌ها: شخصیت‌ها معمولاً نمایندهٔ ایده‌ها یا گروه‌های خاصی هستند و می‌توانند به عنوان نمادهای اجتماعی عمل کنند. حالا کارگردان با انتخاب باشکوه مهدی فریضه در نقش بولگاگف
نشان داد که در مسیر درستی اثر خود را کارگردانی می کند و در نهایت انتخاب مهدی علینژاد بجا و کامل است.
۳. زبان و دیالوگ
زبان صریح و روشن: دیالوگ‌ها معمولاً مستقیم و بی‌پرده هستند و به وضوح مواضع سیاسی را بیان می‌کنند.

۴. استفاده از فرم‌های غیرمتعارف
استفاده از رسانه‌های مختلف: ترکیب تئاتر با دیگر رسانه‌ها مانند ویدئو، موسیقی و هنرهای تجسمی برای تقویت پیام سیاسی که داروفروش از این عناصر استفاده کرده است اما نه کامل و می توانست خیلی بیشتر و بهتر باشد
استفاده از میزانسن های سینوسی با دکور سیال: این مهم در کار داروفروش رخ می نماید اما دکور بر اثر استفاده آسیب دیده و کثیف شده است و تاثیر منفی در وضعیت بصری اجرا می گذارد.
۵. تعامل با تماشاگران
فراخوانی به عمل: تئاتر سیاسی ممکن است تماشاگران را به اقدام و تفکر دربارهٔ مسائل اجتماعی وادار کند. به شخصه به شدت تحت تاثیر قرار گرفتم
ایجاد احساس همبستگی: تلاش برای ایجاد ارتباط عاطفی و فکری با تماشاگران به منظور افزایش آگاهی و حساسیت اجتماعی.
۶. لباس و گریم: متاسفانه لباس و مخصوصا گریم در این اجرای دخشان بسیار ضعیف عمل کرده و گویا کارگردان این مهم را رها کرده است. ریش مدل سفید یکی از بازیگران در ابتدای کار برای من تداعی کننده برنامه های کودک بود و خواهش می کنم از کارگردان تا آن را حذف یا درست کند. حیف این اجرای خوب است. یا گریم بسیار بد مهدی فریضه که مواد گریم روی سرش واقعا حس بدی به مخاطب می دهد

در نهایت:
تئاتر سیاسی به عنوان یک ابزار قدرتمند برای بیان اعتراض، نقد و بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی، نقش مهمی در فرهنگ و جامعه ایفا می‌کند. این اجرا را ببینید

با احترام
مسعود طیبی
مدرس دانشگاه و کارگردان