درامی در فضای بومی ترکمن‌ها / قصه عشق و انتقام‌جویی با ˝آی˝ در جشنواره تئاتر فجر

عبدالرضا شیبانی کارگردان نمایش ˝آی˝ می‌گوید؛ با این همه حساسیتى که در گزینش آثار جشنواره وجود داشته، حالا دیگر می‌توان مدعى شد که همه نمایش‌هاى حاضر در جشنواره سی و چهارم تامل برانگیز هستند و باید روى آنها مکث و توجه شود.


سرویس تئاتر هنرآنلاین: نمایش "آی" کاری از گروه نمایشی "گپ" به نویسندگی محمد مساوات و به کارگردانی عبدالرضا شیبانی یکی از آثار پذیرفته شده در بخش مرور سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر است.

او در رابطه موضوع و فضای این نمایش به خبرنگار تئاتر هنرآنلاین گفت: در این نمایش آی دختر زیباى ترکمن به خون‌خواهی از آراز پسرعمویش برمى‌خیزد ... دیدن ادامه ›› که در این میان با مخالفت‌های مصلحت اندیشانه قبیله‌اش مواجه می‌شود. هرچند نمایشنامه "آى" وام‌دار از افسانه‌هاى ترکمنى‌ست اما قصه‌اى را روایت مى‌کند که ساخته و پرداخته ذهن نویسنده است. براى نگارش این اثر سیدمحمد مساوات مطالعات وسیعى در افسانه‌ها و حتى مراسم و مناسک ترکمن داشته و به لحاظ ساختار نمایشى ایرانى با زبانى شاعرانه این نمایشنامه را خلق کرده است.

او درباره فرم و شیوه اجرای نمایش نیز خاطرنشان کرد: در حوزه اجرا با بهره‌مندى از رفتارهاى بومى و نمایشى قوم ترکمن (رقص‌ها، سوگوارى‌ها و نوع پوشش و آرایش و موسیقی و مراسم و مناسک) و اشکال نمایش ایرانى (پرده‌خوانى، نقالى، تعزیه و...) و آمیختگى آن‌ها با رویکردهاى نوین اجرایی و مینیمالیستى سعى کردم به خلاقیت‌هاى نو در بازسازى و بازتعریف آئین‌هاى نمایشى دست یابم.

این کارگردان جوان تئاتر ادامه داد: در صحنه‌پردازى بهره‌مندی از امکانات فضای خالی مدنظر قرار گرفته و این رویکرد موجب شده تا آکسسوار و لباس اهمیت ویژه‌ای پیدا کند و همه عناصر دیداری و شنیداری در نمایش به نشانه‌هاى مهمى تبدیل و تکثیر شود. بنابراین تمام عوامل و عناصر اجرایى، چه آنها که برگرفته از فرهنگ و هنر ترکمن بوده‌اند و چه آن شیوه‌ها که مستقیما به نمایش ایرانى مربوط می‌شود، همه و همه در مسیر پر خطر و هیجان‌انگیز تجربه یک بیان شخصى در میزانسن، هدایت بازیگران، انتخاب و ساخت موسیقى و طراحى‌ها قرار گرفته است.

این کارشناس ارشد تئاتر با اشاره به اینکه تا همین چند سال اخیر در گنبدکاووس و در میان قوم شریف ترکمن زندگى کرده، در ادامه افزود: فرهنگ و هنر قوم ترکمن همان اندازه که متنوع و گسترده است در قیاس با دیگر اقوام ایرانى احتمالا غریب‌تر هم است، این غریبگی ملى در اجرای نمایش "آى" تقابلی با بیگانه‌سازى به وجود آورده است. با علم بر اینکه متن کلاسیک "آى" با آن زبان شاعرانه‌اش قصه را پیش برده و تاثیرپذیرى عاطفى‌اش را عیان می‌سازد. تلاشم بر این بوده تا با انتخاب اشکال و چیدمان‌هاى حرکتى مدنظرم (با توجه به ناآشنا بودن مخاطب با این فرهنگ) نمایش را در نوسانى مداوم بین دو قطب مسخ‌شدگى و بیگانه‌سازى قرار دهم.

کارگردان نمایش "آی" در خصوص تغییرات ایجاد شده در این نمایش نسبت به اجرای قبلی آن، عنوان کرد: تغییراتى صورت گرفته اما این تغییرات بنیادینى نیست، یعنى مربوط به بطن و متن کار نمی‌شود و بیشتر در جزئیات و فضاسازى‌ها این تغییرات اعمال شده که البته همین جزئیات وقت زیادى را صرف خود کرده است.

این هنرمند همچنین در اظهارنظری در رابطه با این دوره از جشنواره تئاتر فجر، یادآور شد: یکی از نکات قابل توجه در جشنواره امسال؛ کاستن کمیت آثار و تاکید بر کیفیت آن است. بر خلاف نظر خیلى‌ها معتقدم حذف جشنواره منطقه‌اى سیاست درستى بود که در این شرایط اتخاذ شد. اما انتقاد ما به غربال دوباره آثار راه یافته به جشنواره براى ورود به مسابقه است، چرا که با این همه حساسیتى که در گزینش آثار وجود داشته و تاکیدى که بر کیفیت آثار بوده، حالا دیگر می‌توان مدعى شد که همه نمایش‌هاى حاضر در این جشنواره تامل برانگیز هستند و باید روى آنها مکث و توجه شود. اما به دلیل کم شدن بخش‌هاى رقابتى جشنواره و مشکلات و همزمانى‌هایى که در جدول براى داورى ایجاد می‌شود تعداد قابل توجهى از آثار از دور مسابقه خارج شده‌اند که احتمال دریافت جایزه و یا کاندیداتورى آنان کمتر از دیگر گروه‌هاى راه یافته نیست، معتقدم در این مرحله از انتخاب آثار براى ورود به مسابقه، دبیرخانه محترم تا حدودى تحت تاثیر نام‌هاى آشناتر نیز قرار گرفته است.

او همچنین با اشاره به تاکید جشنواره امسال به کیفیت آثار و گروه‌گرایی، متذکر شد: تاکید بر کیفیت همیشه باید مبناى جشنواره تئاتر فجر باشد که در ادوار گذشته گاهى از این مهم فاصله گرفتیم. گروه‌گرایى هم موضوعی است که بیشتر از آنکه یک جشنواره به آن نیاز داشته باشد هنرمند تئاتر براى فعالیت مستمر به آن توجه می‌کند. اما بهبود وضعیت تئاتر امروز ما تنها با ساز و کارهاى اینچنینی در جشنواره فجر رقم نمی‌خورد.

گفتنی است؛ نمایش "آی" در روزهای 4 و 5 بهمن ماه در دو نوبت ١٧ و ١٩ در تماشاخانه سرو به روی صحنه می‌رود. در این نمایش مهتاب باجلان، محسن قزل‌سوفلو، پیام علوى، مسعود رحمانى، کوروش محمدی و مهیار قزل سوفلو ایفای نقش می‌کنند.