احترام به نویسنده احترام به مخاطب

سال هاست که هنرمندان مختلف از نمایشنامه های خارجی ترجمه شده توسط مترجمان آثار نمایشی استفاده و نمایش خود را بر پایه تفکری منتقل شده از اندیشه فردی دیگر به جز نویسنده بنا می کنند. در خوشبینانه ترین حالت و استفاده از ترجمه بهترین مترجمان بی گمان تا اندازه یی در اندیشه نویسنده دخل و تصرف و بازی های کلامی و حتی طنز گفتاری متون تا حدی دستخوش تغییر خواهد شد. این اتفاقی است که تنها در یک بار برگردان اثر از زبانی به زبان دیگر رخ می دهد حال آنکه بسیاری از متونی که ما هم اکنون از ترجمه فارسی آنها استفاده می کنیم از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده اند در حالی که نسخه اصلی اثر به زبان انگلیسی نبوده و فردی دیگر با تجربه و اندیشه یی متفاوت از نویسنده، آن را به زبان انگلیسی ترجمه کرده و مترجمی دیگر اندیشه منتقل شده از مجرای فکری مترجم اول را به زبان فارسی برگردانده. حال تصور کنید که کارگردان اثر هم در متن حداقل دوبار ترجمه شده نمایش دخل و تصوزیادی انجام دهد، رویدادی که در تئاتر این روزهای ایران به وفور دیده می شود. محصول این تغییرات بی گمان با اندیشه نویسنده اثر تفاوت های زیادی خواهد داشت که در برخی موارد حتی دیده شده که نمایشی که به اجرا درمی آید با تفکرات نویسنده اصلی آن در تعارض بوده و یکی از علت های آن بی گمان تغییرات ناگزیر در انتقال زبان اثر است.
در این میان هستند هنرمندانی که حساسیت بیشتری نسبت به آنچه باید بیان شود دارند و سعی می کنند از متون اصلی اثر برای اجرا استفاده کنند در حالی که نسخه ترجمه شده آن وجود دارد و به سادگی می توان از آن استفاده کرد اما با صرف زمان و انرژی بیشتر تلاش می کنند تا اثری با کمترین دخل وتصرف از اندیشه نویسنده، در مقابل مخاطب قرار دهند. نمایش «قاتل بی مزد» که این روز ها به کارگردانی «محمد فاتحی» در تماشاخانه سه نقطه به روی صحنه می رود یکی از این نمایش هاست که با وجود بودن نسخه ترجمه فارسی آن با عنوان آدمکش که از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده، بار دیگر از زبان فرانسه که زبان اصلی متن اوژن یونسکو نویسنده اثر است، به فارسی برگردانده شده و ما در مشاهده اثر خود را نزدیک تر به اندیشه های نویسنده حس می کنیم. نکته دیگر که در برخورد با این اثر حایز اهمیت است، این است که این متن برای نخستین بار در ایران روی صحنه می رود و بدون تردید به روی صحنه بردن آثاری که تاکنون دیده نشده اند تلاشی ارزشمند در جهت شناخت بیشتر هنر نمایش است و مخاطب را با آثاری متفاوت تر آشنا می کند و تنها بازخوانی مجدد یک اثر دیده شده نیست.