گپی با حمید امجد درباره اجرای «سه خواهر و دیگران»

آقای امجد، از اجرای «سه خواهر و دیگران» چه خبر؟
اجرا مسیرش را طی می‌کند و هرشب آزمونی است برای بازیگرانش که این تجربه را پیش‌تر ببرند و کارشان را تکمیل کنند. دور اول اجراها تا جمعه نهم مرداد ادامه دارد.
از استقبال تماشاگران و شرایط اجرا راضی هستید؟
تماشاگران لطف دارند و هرشب بازتاب‌های بسیار خوب و امیدبخشی از آن‌ها دریافت می‌کنیم. شرایط اجرا اما فقط در کار اجراکنندگان و بازخورد تماشاگران خلاصه نمی‌شود. بخشی از شرایط اساساً در اختیار دو سوی این مکالمه فرهنگی نیست، در اختیار زمینه و فضای ارتباطی است که در آن نیروهای متعددی، از جمله نیروهای مورد انتقاد این نمایش هم فعال‌اند؛ از جمله خود ابتذال. در مقابل نمایشی که علیه ابتذال فرهنگی نوشته و اجرا شده، طبعاً ابتذال هم واکنش‌های منفی و قابل پیش‌بینی خودش را دارد.
منظورتان چه نوع واکنش‌هایی است؟
هر آن‌چه از سازوکارهای ابتذال انتظار می‌رود؛ از حذف و بایکوت و شایعه‌سازی تا هر واکنش دیگر در جهت دیده نشدن اجرا. مثلاً تاکید مستمر بر این‌که نمایش «سه خواهر و دیگران» طولانی است توسط آن‌ها که اصلاً آن را ندیده‌اند!
بله، دیده‌ام که خیلی‌ها از مدت سه ساعته اجرا حرف می‌زنند…
آیا آن‌ها که دیده‌اید نمایش را دیده ‌بودند؟
خب من از چند نفر شنیدم که البته هنوز نمایش را ندیده بودند…
خیال هم ندارند ببینند! این حرف‌ها هم بخشی از سازوکار عمدی حذف و پس زدن نمایش است. زمانی که «شب سیزدهم» را اجرا می‌کردم کسانی با خنده‌آور بودن نمایش مسئله داشتند، بلافاصله بعدش وقتی «مهر و آینه‌ها» را اجرا کردم با موضوع نمایش که به تاریخ مذهب برمی‌گشت مشکل داشتند، بعدش همان‌ها در «زائر» و «بی‌شیروشکر» با نقد اجتماعی مشکل داشتند، طی دوازده سالی که کار نکردم مدام گفتند جای من در تئاتر خالی است، و حالا تا کار تازه‌ای شروع کرده‌ام ندیده می‌گویند طولانی است. برای من دیگر هیچ‌کدام این‌ها تازگی ندارد، این کینه بی‌دلیل را خوب می‌شناسم که نه کار تو را می‌بیند و نه علاقه‌ای دارد که ببیند، فقط دلسوزانه در پی حذف توست! هربار موظف است به اظهار نظر بی‌آن‌که حتی کلمه‌ای درباره‌ تجربه خود آن نمایش و ساختارش حرف بزند، همیشه چیزی در حاشیه می‌سازد و بهانه می‌کند تا اعلام کند نمایش تو دربست انحرافی است! یک روز می‌گوید من ملحدم، فردایش می‌گوید من حکومتی‌ام، پس‌فردا ضد مردمی‌ام، حالا هم نمایشم طولانی است!
فکر نمی‌کنید این‌ها «نقد» است؟
«نقد» را بعد از دیدن نمایش می‌نویسند! قالبش هم مکتوب است و منطق و استدلال دارد. شفاهیات و شایعات و صدور بیانیه شبه‌حزبی و حکم‌ تکفیر چه ربطی به نقد دارد؟ و مگر قرار نیست نقد به خود نمایش و درون آن بپردازد؟ این حکم‌های غیابی هرگز ربطی به درون نمایش ندارند. پرسشگر توی دهن مصاحبه‌شونده‌ای گذاشته بود که در عصر کامپیوتر چند ساعت نشستن روی صندلی تئاتر بی‌معنی است. یعنی واقعاً نمی‌دانند که پشت خود کامپیوتر هم ساعت‌ها و ساعت‌ها می‌نشینند؟ جالب است کسانی روزی چندین ساعت روی صندلی کافه وقت‌شان را صرف صدور این حکم‌ها می‌کنند که نمی‌شود دو سه ساعت روی صندلی تئاتر نشست! آیا انبوه اجراهای چندین ساعته تئاترهای اروپایی را جایی غیر از روی صندلی تماشا می‌کنند؟ خوشبختانه یا متاسفانه تناقضات حرف‌ها و نیز گاردهای پیشاپیش بسته، نیت‌های پشت‌شان را لو می‌دهند.
قبول ندارید که تئاتر نسبت به گذشته به سوی عامه‌پسند بودن رفته و ذائقه تماشاگرانش هم نازل‌تر شده؟
خیلی عجیب است که این روزها مدام در هر مصاحبه‌ای می‌شنوم که «متاسفانه» کیفیت تئاترها و ذائقه تماشاگران نازل و بازاری و سخیف شده، و بعد از این مقدمه ازم می‌پرسند چرا تو مثل نمایش‌های باب روز و طبق همین ذائقه بازاری کار نمی‌کنی؟! کسانی که این را می‌پرسند مگر خودشان مدام از این وضعیت گله و شکایت نمی‌کنند؟ خودشان کجای این بازی می‌ایستند؟ پس کی، کِی، کجا باید جلوی سیلاب ابتذال بایستد؟ نمایش من در باره سلطه طلبکارانه همین ابتذال نوکیسه و تمامیت‌خواه است.
و بالاخره مدت نمایش شما چقدر است؟
دو ساعت و نیم. به اضافه آنتراکت. که فی‌نفسه نه کوتاه است نه طولانی. نکته اصلی این است که مدت نمایش با چه میزان مواد و مصالح، با چه میزان درام و موقعیت نمایشی و روایی، چه میزان جذابیت بازی و طراحی و… پر می‌شود. من نمایش‌های نیم‌ساعته بسیاری دیده‌ام که طاقت‌فرسا بوده‌اند، و نمایش‌های چند ساعته‌ای که نفهمیدم مدت اجرای‌شان کی و چطور گذشت!
این شایعه‌پردازی‌ها چقدر در استقبال از نمایش «سه خواهر و دیگران» موثر بوده‌اند؟
به‌هرحال آن‌ها تلاش خودشان را می‌کنند! و البته در همراهی و ترکیب با پشتیبانی‌های رسمی تاثیر هم می‌گذارند. مثلاً هیچ‌کدام از نهادهای دولتی و خصوصی که برای همکاری در تبلیغات شهری به تهیه‌کننده نمایش قول داده و توافق کرده بودند، به وعده‌شان عمل نکردند. مدیرانی در مرکز هنرهای نمایشی و شهرداری تهران مدام عمل به وعده‌ها و توافق‌ها را عقب انداختند و بهانه آوردند و دست آخر هیچ  تا این لحظه واقعاً هیچ نشانه‌ای از عمل به این قول‌ها و وعده‌های‌شان ندیده‌ایم. به این ترتیب بخش عظیمی از مخاطبان بالقوه هر نمایش، اساساً از وجود این نمایش خبر هم ندارند. این نشان می‌دهد که وقتی کسانی با عزم جزم دست به دست هم بدهند می‌توانند تاثیر به سزایی بگذارند!

(نمایش «سه خواهر و دیگران» با نویسندگی و کارگردانی حمید امجد، تهیه‌کنندگی سعیده آبشناسان، طراحی امیر اثباتی، آهنگسازی رضا مرتضوی، و بازی افشین هاشمی، ریحانه سلامت، معصومه رحمانی، مارال آتشی، رامین سیار دشتی، علیرضا ناصحی، داریوش موفق، محسن حسینی، پیام امیرعبداللهیان، سام کبودوند، بهنوش بختیاری و جمشید جهان‌زاده، در سالن اصلی تئاتر شهر روی صحنه است.)