یادداشت هوشیار خیام برای کنسرت ارکستر نیلپر

ترنم بی زمانِ زه
(به بهانه اجرای نیلپر در آخر تابستان)

سه شنبه ۲۸ شهریور ساعت نه و چهل و پنج دقیقه شب ارکستر زهی نیلپر در تالار وحدت به روی صحنه رفت. کنسرتی که ویژگی متفاوتی داشت. کنسرتی بر لبه ی زمان…

در ترکیب اخیر، ارکستر زهی نیلپر با بدنه ی ۶،۵،۴،۳،۲ جمعا با بیست نوازنده به اجرای رپرتواری نو پرداخت. نیلپر امسال سیزدهمین سال فعالیت خود را سپری می کند. او صدای منحصر به خود را یافته است. در زمان هایی که اعضای زهی آن حضور مستمر دارند نیلپر را می توان با آنسامبل های خوب زهی در دنیا مقایسه کرد و کم و بیش آن را سنجید. کاستی همیشه هست، مهم تر اما رنگ یک آنسامبل است که آن را متمایز و منحصر به فرد می کند.

رپرتوار نیلپر هوشمندانه انتخاب می شود. با این که رنگ و جهان صوتی رپرتوار نیلپر همیشه و ثابت خصوصیات مستمر خود را دارد، دو کنسرت اخیر (کنسرت فستیوال موسیقی معاصر اردیبهشت ماه، و کنسرت دیشب) تفاوت نگاه و بار روایی رپرتوار انتخابی را نشان می داد. نگاه غالب این کنسرت، بازگشت در زمان بود:
 
پنج آهنگساز منتخب این مجموعه در پنج قطعه به گذشته نگریسته اند و این در آثارشان مشهود بود. تور، آهنگساز استونیایی عموما با ساختارهایی معماری گونه فرم آثارش را شکل می دهد. هیندمیت با سرما و گزندگی موسیقی اش، با گریز از سرزمین گرم رمانتیک ها، دوره ی نئو کلاسیک را به شیوه ای خاص رقم می زند. علیرضا مشایخی موسیقی تجربی را با نهایت ابعادش تجربه می کند، گورتسکی حتا برای شیفتگان سمفونی سوم او، عواملی سرد از جهان پس از جنگ را بی پروا و گزنده به رخ می کشد. غافلگیری بزرگ وقتی است که انتخاب این بارِ مدیر هنری نیلپر چهره ای از این آهنگسازان را نمایش می دهد که عموما پنهان است. حتا اوراوا نیز، با رنگ تند مینیمال خود، در میزان های پایانی برای لحظه ای کوتاه اما شگفت انگیز راه خود را به کورالی از جنس و رنگ مالر و بروکنر باز می کند. راه رفتن بر لبه ی تیغِ زمان کار خودش را می کند و رمانتیسیسم متاخر حیله گرانه در موسیقی پنج آهنگساز راه پیدا می کند. موسیقی صدایی گم شده از تریستان و آکورد معلق او در خود آشکار می کند. مثل گلی کمیاب که به آرامی باز می شود.

اجرای نیلپر بی نقص نیست اما غافلگیر کننده است. نیلپر امروز نقشی صریح و پر رنگ در درگیر کردن مخاطبینش با موسیقی امروز جهان ایفا می کند. حتا جدی ترین مخاطبین موسیقی نیز به یک اندازه در طول اجرا درگیر و تشنه ی موسیقی می شوند. نیلپر مخاطبین خودش را دارد. اجرای نوازندگان نیلپر در هر کنسرت بهتر می شود. نوازنگانی که رشدشان در هر اجرا بیشتر شده و این تاثیر رپرتوار خوب را عمیق تر و پر شیارتر می کند.

نوید گوهری در هر کنسرت لاغرتر می شود، اما روح موسیقی را در دست دارد، آن را می شناسد، و ارکستر را می شناسد. نبض موسیقی را در میان انگشت های کشیده اش می گیرد. و اجراهایش لحظه های خیره کننده ای می یابد. مایستر ارکستر بابک کوهستانی از جنس صخره و عقاب است! تیزبین است و آرشه ویولنش بال می گشاید. ارکستر به او اطمینان دارد.

مدیر اجرایی کنسرت احسان تارخ بود. کنسرت خوب برگزار شد. بروشور دقیق بود و اطلاعات آن مفید و خوب بود. سالن آرام بود، نوازندگان آسوده و بی تنش بودند و این دو وامدار برگزاری شایسته است.
و اما نکته ای تعجب برانگیز: جای اهالی موسیقی خالی بود!
سوال این است:
در مجموع در طول یک سال در یک کشور پهناور، در شهری به وسعت شهر ما، چند کنسرت در این سطح، در این شکل برگزار می شود تا بتوان راحت و آسوده از کنار آن گذشت و به تماشایش نیامد؟

فراموش می کنم. چشمانم را می بندم. موسیقی یکپارچه می شود و مرا با خود می برد. در رودخانه ای با آبی سرد و گوارا غرق می شوم. با رودخانه می روم. وقتی از رود بیرون می آیم که خیابان ها از اجرا دور شده ام.

پس از مدت ها خود را گم می کنم.
پس از مدت ها خود را دوباره می یابم.
بی زمان، آرام، رها، در موسیقیِ زیبا.

هوشیار خیام
۲۸ شهریور ۹۶، نیمه های شب.