پیکر نحیفی از تئاتر برایمان باقی است‎‎

علی نصر از مشکلات دامنه‌دار اجرای تئاتر در این روزها، کمرنگ بودن حمایت‌های مادی و معنوی دولت و آخرین خبرها از تشکیل صنف دستیاران کارگردان تئاتر در وزارت کار گفت.

«علی نصر» در گفتگو با خبرنگار ایلنا، از مشکلات دامنه‌دار اجرای تئاتر در این روزها، کمرنگ بودن حمایت‌های مادی و معنوی دولت و آخرین خبرها از تشکیل صنف دستیاران کارگردان تئاتر در وزارت کار می‌گوید. مشروح این گفتگو را می‌توانید در ادامه بخوانید.

از تجربه کار در نمایش «مطلق» و سختی‌های پروسه تمرین تا اجرا در ایام کرونا بگویید.
من در مقام مدیر تولید از تیرماه ۹۹ به نمایش مطلق اضافه شدم تا اجرای این نمایش در ۱۵ شهریور همان سال در عمارت نوفل لوشاتو روی صحنه برود. وضعیت کرونا از قبل سایه افکنده بود و دوستان نمی‌توانستند زودتر از این تمرینات را آغاز کنند. از طرفی چند تن از بازیگران بعد چند جلسه تمرین از ادامه حضور به دلیل وضعیت کرونا انصراف دادند. تصور می‌شد در آن زمان که با قرنطینه‌های شهر به شهر وضعیت سلامت جامعه رو به بهبود باشه و زودتر از این‌ها به واکسن دست پیدا کنیم که خب عملا وضعیت به جای بهبود، وخیم‌تر هم شد. اما قرارداد با سالن نوفل لوشاتو ما را ملزم به اجرا می‌کرد؛ پس با اضافه شدن چند بازیگر جدید و تغییری در عوامل و به خاطر اجراهای معلق شده قبلی، تمرینات از سر گرفته شد. وضعیت کرونا تمرینات ما را به شدت تحت شعاع قرار داد. برای بازه زمانی ۱۵ شهریور ماه خود را آماده اجرا می‌کردیم، اما وضعیت جدید کرونا در تمرینات برای همه ما غریب بود و بازیگر می‌بایست با ماسک تمرین می‌کرد. این نکته‌ای بود که برای کارگردان هدایت بازیگر را سخت می‌کرد؛ چراکه میمیک بازیگر را از دست می‌داد و بیان و صدای بازیگر در تمرینات به شدت مورد آسیب قرار می‌گرفت. از طرفی، فاصله‌گذاری در تمرینات باعث شد جو صمیمی در بستر تمرین کمتر شود. دوستانی که تئاتر کار می‌کنند می‌دانند یکی از مولفه‌های مهم در گروه‌های نمایشی، صمیمیت در پروسه تمرین است. خوشبختانه عزیزانی که در این پروسه همراه ما بودند با همدلی و همراهی از این سختی گذر کردند و تا حدود زیادی آماده اجرا بودیم و طراحی گرافیک، طراحی لباس، طراحی صدا و آهنگسازی و تیزرهای تبلیغاتی‌مان را آماده کردیم اما از اتفاقات جانبی دیگر که در عصر کرونایی بر سر گروه ما، سالن‌داران خصوصی و دیگر گروه‌های نمایشی آوار شد، تعطیلی چند ماهه سالن‌های نمایشی بود‌. ما بنا بود در عمارت سابق نوفل لوشاتو اجرا برویم که مالک عمارت با مدیریت مجموعه محترم نوفل لوشاتو به توافقات مالی نرسیدند؛ خوشبختانه عمارت جدید نوفل لوشاتو در حال آماده شدن بود و قرار شد با تاخیر چند هفته‌ای ادامه بدهیم. بنابراین پروسه تمرین را ادامه دادیم و آماده اجرا شدیم که مجددا تعطیلی تئاتر به خاطر پاندمی کرونا گریبان‌گیر تئاتر شد و تا بهمن سال گذشته ادامه داشت. سوای تمرینات برای آماده نگهداشتن گروه که باعث شد هزینه زیادی را متحمل شویم، مولفه‌های موثری هم برای تبلیغات و فروش نمایش دستخوش تغییرات شد. در ادامه، بنا شد در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ روی صحنه برویم اما کرونا دست از سر تعطیلی تئاتر بر نداشت و اردیبهشت ماه هم شاهد تعطیلی‌ها بودیم و خب، هر تعطیلی تغییراتی هم در برنامه‌ریزی سالن‌ها ایجاد می‌کند و نمایش‌های در حال اجرا عقب می‌افتند و به همین دلیل همه روند جا به جا خواهد شد. در نهایت در ششم مرداد با فراز و نشیب‌های زیاد و اما و اگرها، سرانجام مطلق روی صحنه رفت و حدود یک سال هزینه تمرین به گروه نمایشی تحمیل شد که از لطف عمارت نوفل لوشاتو نباید گذشت که کمال همکاری را برای اختصاص سالن تمرین بیشتر به ما داشتند.

شما با کارگردانان کار اولی زیادی کار کرده‌اید و همیشه نتایج خوبی در خروجی اجراها دیده شده است؛ از تجربه کار با کارگردانان کار اولی بگویید و ضرورت نیاز به نگاه حرفه‌ای به بستر تئاتر.
من با کارگردانان کار اولی زیادی کار کردم که می‌توان گفت آثار به طور نسبی موفقیت هم داشتند و برخی از آثار حتی درخشان بودند. معتقدم به کارگردانان کار اولی نباید به این چشم نگاه کرد که بی‌تجربه هستند. بعضی از این افراد سال‌هاست که تئاتر کار می کنند و چه در مقام بازیگر یا عوامل در کنار کار بودند و تجربه‌های زیادی کسب کردند، قاعدتا با این افراد بسیار راحت می‌توان کار کرد چراکه در نخست درک درستی از بستر تئاتر دارند و همچنین رفتار حرفه‌ای و داشتن تیم درست را می‌شناسند و همین مهم بسیار به روند اصولی کار کمک می‌کند، در این میان هستند کارگردانانی که تجربه کمتری دارند که قاعدتا کار را برای تیم تهیه و تولید سخت می‌کند به دلیل اینکه بسیاری از موارد را از پایه می‌بایست توضیح دهیم. خوشبختانه در نمایش مطلق رادپورجبار از آن دسته از کارگردانانی بود که سال‌ها در مقام بازیگر در فضای حرفه‌ای تئاتر کار کرده بود و تجربه داشت از بستر تئاتر و با کارگردانان خوبی هم پیش تر کار کرده بودند و مهم تر آن که می‌دانستند چه می‌خواهند در بستر نمایش در مقام کارگردان. کارگردان می‌بایست در شروع بداند روند از کجا شروع کند و به چه چیزی ختم می‌شود و همین باعث می‌شود در هدایت بازیگر و تیم موفق باشد.

رفتار حرفه‌ای یکی از کلیدی‌ترین مولفه‌های یک تئاتر است. رفتار حرفه‌ای روی کیفیت اثر، پروسه تولید و نظم تیم نمایشی تاثیر می‌گذارد. متاسفانه یکی از معضلات امروز تئاتر همین «رفتار حرفه‌ای» است. چراکه در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها این مهم تدریس و تعلیم داده نمی‌شود و دانشجویان مستقیم از بستر دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها به عرصه اجرا می‌رسند و بیش از هر چیز به خودشان و سپس به تئاتر کشور لطمه جدی وارد می‌کند. سابق بر این دانشجویان در بدو ورود به عرصه آموزش در پشت صحنه آثار چه به صورت کارآموز چه عوامل همکاری می‌کردند و به صورت عملی نیز آموزه‌هایی را یاد می‌گرفتند، تکنیک‌ها و مولفه‌های مهم را فرا می‌گرفتند و از آن مهم‌تر اخلاق حرفه‌ای را یاد می‌گرفتند، البته تعداد ورودی‌های دانشگاه‌ها در این آسیب بی‌تاثیر نیست. امیدوارم بستر اصولی‌تری علی‌الخصوص در دانشگاه‌ها فراهم شود که فکر جدی‌تری به حال این قضیه شود و دانشجویان بدون درک اصولی و درستی از بستر تئاتر به بدنه تئاتر اضافه نشوند.

این تعطیلی‌های مقطعی چه تاثیری بر بدنه هنرهای نمایشی گذاشته است؟
کرونا متاسفانه بلای خانمان سوزی برای اهالی تئاتر شده است البته تاکید می‌کنم پیش از کرونا نیز وضعیت تئاتر مساعد نبود و از فقر منابع مالی، آسیب‌های جدی در سیستم حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد، روند پر مخاطره نظارتی مرکز هنرهای نمایشی رنج می‌بردیم که کرونا هم به آن اضافه شد و عملا تیشه به ریشه اهالی فرهنگ و هنر زد. مهم‌ترین آسیب آن است که پیش از این برنامه سالن‌های نمایشی چند ساله بسته می‌شد و دست‌اندرکاران تهیه و تولید، دستیاران کارگردان و برنامه‌ریزان تئاتر برنامه دو سال آینده خود را می‌دانستند که چه زمانی چه اجرایی را در چه سالنی روی صحنه خواهند برد اما اکنون وضعیت به گونه ای است که از فردایمان خبر نداریم و نمی‌دانیم اجراها فردا به روی صحنه خواهند رفت یا خیر. پروسه تولید نیاز به برنامه‌ریزی منسجم دارد و بی شک آسیب خیلی جدی‌ای دیده است. از طرفی تعطیلی‌های مکرری که در پروسه تمرینات وجود داشت مخصوصا عقب افتادن اجرا و آماده نگه داشتن نمایش هزینه‌های هنگفتی به گروه تقبل می‌کند، از طرف دیگر نمایش مطلق به طور مثال با تعطیلی‌های ناگهانی در پروسه اجرا عملا فرصت برنامه‌ریزی مشخص را از دست داده است و تمامی گروه نمایشی که در این روزهای کرونایی اجرا می‌روند هزینه بسیار گزافی برای اطلاع‌سانی و تبلیغات آثارشان خواهند کرد تا مخاطب را از روی صحنه رفتن مجدد اثرش مطلع کند، چرا که همواره اطلاع رسانی در شروع بسیار ضروری است که مخاطب از حضور این اثر روی صحنه آگاه شود و در ادامه کیفیت اثر کمک بیشتر به فروش و دیده شدن آن می‌شود، اما با تعطیلی‌های مقطعی انگار به عقب بازمی‌گردیم و مجدد ناچاریم اطلاع‌رسانی‌مان را از سر بگیریم. انگار یک ماشین خاموش را هل می‌دهیم پس انرژی بسیاری نیاز داریم اما وقتی به حرکت در بیاید و شتاب بگیرد بی‌شک انرژی کمتری نیاز است اما برای ما انگار هر بار نیاز داریم زور بیشتری بزنیم که به طبع هزینه‌های بیشتری بر گردن گروه نمایشی ایجاد می‌کند، تقریبا بیش از ۴۰ درصه هزینه کل تبلیغات را برای شروع برنامه‌ریزی می‌کنیم و شما می‌بینید که گروه ما به سه بار تعطیلی ناگهانی عملا چه انرژی‌ای صرف کرده است و آن هم در شرایط بی‌اعتمادی مخاطب به سالن‌های تئاتر در ایام کرونا، فروش نصف سالن به خاطر پاندمی. عملا از نگاه تولید گروه‌های نمایشی که در این روزها اجرا می‌روند بی‌شک ضرر مالی زیادی خواهند کرد.

از حمایت‌های دولتی بگویید؛ آیا کمک هزینه در ایام کرونا به گروه‌های نمایشی که در این ایام پر ریسک اجرا می‌روند داده شده است؟ چه حمایتی تاکنون از نمایش مطلق صورت گرفته است؟
حمایت‌ها تا حد زیادی اتفاق نیافتاده است؛ روند انجمن هنرهای نمایشی بدین صورت است که بعد از اجرا حمایت خواهند کرد، این پروسه به نظر من اشتباه است چرا که یک گروه نمایشی برای شروع نیازمند حمایت است و پس از شروع نمایش این حمایت‌ها از بار بدهی‌ها صرفا کم می‌کند، اگر حمایت‌ها پیش از شروع نمایش‌ها به صورت علی‌الحساب انجام شود به خصوص در شرایط کنونی کرونا و مشکلات معیشتی و اقتصادی اهالی تئاتر بی شک کارگشا خواهد بود با توجه به آن که هزینه تهیه و دوخت لباس، متریال ساخت دکور، اقلام گریم، حمل و نقل، تبلیغات و ایاب و ذهاب به شدت افزایش پیدا کرده، در حالی که قیمت‌های بلیت تغییر زیادی نکرده و قاعدتا ما برای آن که مخاطب تئاتر که آن ها هم به خاطر بحران کرونا در وضعیت معیشتی بدی به سر می‌برند را از دست ندهیم تصمیمی برای افزایش قیمت بلیت نگرفتیم و با رقم‌های دوسال پیش فروش‌مان را آغاز کردیم با توجه به تخفیف‌های گروهی و دانشجویی که برای اقشار آسیب‌پذیرتر لحاظ کردیم همه و همه سوبسیدهایی است که گروه می‌دهد و ضرر را به جان می‌خرد تا مخاطبش را از دست ندهد. مرکز هنرهای نمایشی نیز در طرح حمایتی که بناست نیمه ظرفیت صندلی‌های خالی را به گروه‌ها پرداخت کند رقم بلیت را ۳۰ هزار تومان محاسبه می‌کند که با توجه به توضیحاتی که دادم قیمت بلیت مصوب سال های پیش را در نظر گرفته. و همین مهم باعث می شود بسیاری از کارگردانان خوب‌مان راغب به کار کردن نخواهند بود و گروه‌هایی که اجرا می‌روند با علم به اینکه صد در صد ضرر می‌کنند برای بقای تئاتر اجرا می‌روند. از دست دادن تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران تئاتر هم در این روند در نظر باید گرفت نمایش مطلق هم از این قاعده مستثنی نیست و ما در همین عدم حمایت‌های به موقع و تعطیلی‌های تلگرافی سرمایه‌گذارمان را از دست دادیم و این نمایش با هزینه شخصی کارگردان روی صحنه می‌رود و بسیاری از مدیران فرهنگی اصلا به این شرایط واقف نیستند. من شخصا شنیده بودم عزیزانی که در خانه تئاتر سراغ مقامات می‌رفتند و وقتی پروسه تولید یک اثر را شرح می‌دادند با تعجب این بزرگواران رو به رو می‌شدند، انگار تصور درستی از روی صحنه رفتن یک تئاتر ندارند.

آنچه جدای حمایت مالی این روزها به روند اجرای آثار نمایشی آسیب می‌زند، چیست؟
امیدوارم وضعیت تئاتر بهتر شود و از این روزهای بلاتکلیفی جان سالم به در ببریم البته که می‌دانم این‌ها همگی امیدواری کاذب است چراکه سال‌هاست اهالی تئاتر دردهای زیادی را تحمل کرده و پیکر نحیفی از تئاتر برایمان باقی مانده است و وقتی به تصمیمات مدیران نگاه می‌کنم تنها نتیجه‌ای که می‌گیرم آن است که برای از بین رفتن آنچه ما به عنوان تئاتر از آن یاد می‌کنیم تنها ضربه آخر را محکم‌تر می‌کوبند تا هر چه زودتر به فراموشی سپرده بشود. امیدوارم در این شرایط کمی در روند به روی صحنه رفتن آثار تجدیدنظر کنند اگر چه کمک مالی جدی‌ای اتفاق نمی‌افتد حداقل روند مجوزها و روی صحنه رفتن تسهیل شود و برای مجوز یک تیزر نمایش، یک پوستر یا انتشار یک عکس این چنین جان اهالی تئاتر را به لب‌شان نرسانند. برای تولید هر یک از اقلام تبلیغاتی جدای وقت، انرژی تیم اجرایی هزینه‌های بالایی بر دوش گروه خواهد بود که با برخورد سلیقه‌ای و رد شدن آن‌ها صرفا کاتالیزوری خواهید بود برای مرگ زودهنگام‌تر تئاتر و منجر شود به آن‌که شاید گروهی از اجرای خود به طور کامل منصرف شوند. رعایت کردن موارد و برخورد سلیقه‌ای مسئولین انگار عادت این روزهای ما شده و به جای این‌که بستر را برای فرهنگ و هنر فراهم کنند ما را ناچار به حذف می‌کنند.

از کانون دستیاران کارگردانان خانه تئاتر و مراحل صنفی شدن‌اش چه خبر؟ پروسه صنفی شدن این کانون در وزارت کار به کجا رسیده است؟
من به عنوان یکی از اعضای هییت موسس صنف سراسری کانون دستیاران کارگردان و برنامه‌ریزان تئاتر ایران باید بگویم که پروسه‌های صنف شدن را به خوبی پیش بردیم، تنها باقی مانده از این روند برگزاری مجمع عمومی این صنف بوده و بنا بود هشتم مرداد ماه در محوطه باز تالار وحدت این مجمع با حضور اعضا برگزار شود و اساس‌نامه به رای گذاشته شود، همچنین نخستین هییت مدیره این صنف انتخاب شود، که متاسفانه این مجمع عمومی به دلیل وضعیت سیاه کرونای تهران از سوی مراجع بالاتر کنسل شد و به تاریخی در شهریور تغییر خواهد کرد که متعاقبا اطلاع رسانی خواهیم کرد. درصدد هستیم بتوانیم مجوزهای لازم را برای برگزاری مجمع در بستر آنلاین دریافت کنیم. اگر اعضا به حد نصاب برسد ما نیز نظیر دیگر انجمن‌ها به صنف شدن می‌پیوندیم و امیدواریم این گام مهمی در بهبود بخشیدن به وضعیت معیشت اهالی تئاتر اعضای صنف ما که متشکل از دستیاران کارگردان، برنامه‌ریزان تئاتر، مدیران و منشیان صحنه و همچنین دستیاران صحنه باشد . همچنین کسانی که در شهرستان ها مشغول به فعالیت هستند نیز از امکانات انجمنی بودن محروم بودند نیز بدین گونه سامان گیرند. هر چند به وضعیت معیشت فعالان این حوزه در تهران هم رسیدگی زیادی نشده اما همین حداقلی‌ها شامل حال تمامی هم صنفان ما در تمامی شهرهای ایران شود. اصولا عوامل پشت صحنه در تئاتر مشقت‌های بیشتری را تحمل می‌کنند چرا که بار زحمتی که می‌کشند کمتر دیده می‌شود به طبع متاسفانه دستمزد کمتری هم می‌گیرند، تلاش عوامل که نه فقط در ساعات به روی صحنه رفتن اثر که قبل و بعد زحمت می‌کشند کمتر دیده شده، از آسیب‌های کرونا به هم صنفی هایم نباید گذشت دو سال تعطیلی بی شک وضعیت معیشت این عزیزان را تحت شعاع قرار داد از طرفی آنچه تنها و تنها از دولت دیدیم تعطیلی‌های ناگهانی است و فکری اصولی برای وضعیت معیشت خانواده تئاتر هیچ‌گاه نشده است. من به نمایندگی از اعضای صنف‌ام در این دو سال دو کمک اندک صندوق اعتباری هنر دریافت کردیم که بی‌شک در وضعیت فعلی دردی را چاره نیست و مسکن لحظه‌ای است. امیدوارم صنف ما تشکیل شود و گام‌های اساسی‌تری برای بهبود این مسیر با تمامی مصایبش در پیش بگیریم هر چند راه درازی است برای اصلاح تمامی روندهای اشتباه گذشته. ما نباید دست از تلاش ببریم؛ هرچند زمان‌بر است، اما شاید بتوانیم در آینده به ثبات برسیم تا در بحران‌هایی نظیر کرونا بتوانیم حمایت‌های درخور شان از اعضایمان داشته باشیم.

منبع: خبرگزاری ایلنا | ۲۰ مرداد ۱۴۰۰